Maart 2024
‘Elke dag knokken om de bekendheid van zonthermie op te peppen’
Intervieuw met Jeroen Prinsen, manager HR Energy en bestuurslid Holland Solar
Van telecom en automatisering naar verduurzaming door middel van zonnewarmte; totaal verschillende werelden, maar voor Jeroen Prinsen een logische overstap. Tien jaar geleden viel bij hem het duurzaamheidskwartje tijdens het geven van een training bij een energiebedrijf. De business development manager bij HR energy en bestuurslid Zonnewarmte bij brancheorganisatie Holland Solar heeft zich inmiddels vastgebeten in alle facetten van zonnewarmte. Prinsen: ‘Bij het op de kaart zetten van zonnewarmte komen we nog wel struikelblokken tegen’.
Waarom lijkt zonnewarmte op achterstand te staan ten opzichte van zonnestroom? Wat is er volgens Prinsen voor nodig om de belangstelling te vergroten? Wat maakt het de betere keuze? En ziet hij de toekomst zonnig in wat betreft zonnewarmte? Op deze en andere vragen geeft Prinsen antwoord.
Iedereen kent pv-panelen. Waarom is dat zo anders als het gaat om zonnecollectoren?
‘Ten opzichte van zonnestroom is zonnewarmte jarenlang het ondergeschoven kindje geweest. Gek genoeg bestaat thermische energie al langer dan zonnestroom. Qua volume en marktomvang haalde elektriciteit gewonnen uit zonlicht, warmte de afgelopen tien jaar in. We knokken nog elke dag op tegen de bekendheid en het kennisniveau van zonnestroom, om ook de bekendheid van zonthermie op te peppen. Woningcorporaties en de gemiddelde consument kennen bijvoorbeeld nog wel de zonneboiler, maar daar blijft het dan ook bij.’‘Daarnaast kregen we te maken met stimuleringsmaatregelen waarbij constant aan de knoppen gedraaid werd: wel steun, geen steun, minder steun. Dat zorgde ervoor dat de focus meer ging naar het bevechten van de positie en het in beeld blijven bij beleidsmakers dan naar het promoten van de techniek. En dat terwijl er op het gebied van zonnewarmte zoveel gebeurt. Vaak nog binnen bepaalde niches, maar die hebben we nodig om het op grotere schaal te kunnen uitrollen.’
‘Met een duidelijke visie op de lange termijn is de weg lang, maar wel zonnig’
Waarom zou zonnewarmte een belangrijkere rol moeten gaan spelen in de verduurzaming?
‘De huidige energietransitie is grotendeels een warmtetransitie. Daarbij zet men vol in op elektrificatie. Hoe piepend, krakend en knellend dat ook gaat. Dat komt onder andere door de overbelasting van het elektriciteitsnet, waardoor de verduurzaming van hele wijken ‘on hold’ gaat. Wat dat betreft is zonnewarmte de ideale oplossing. Een zonnewarmtesysteem heeft namelijk z’n eigen distributie en opslag. Precies waar bij elektrificatie problemen ontstaan, heeft zonthermie het onder controle. Gelukkig zien velen dat nu ook in, waardoor de interesse, zowel vanuit woningbouw als utiliteit, in deze techniek langzaamaan groeit.’
‘Een nog vaak vergeten voordeel is dat een zonneboiler eigenlijk in elke situatie toepasbaar is. Zeker ook omdat er maar weinig dakvlak nodig is. Voor een gemiddelde woning heb je niet meer dan 5 m2 oppervlak voor collectoren nodig. In tegenstelling tot de veranderingen die nodig zijn als je een warmtepomp plaatst, hoeft het huis voor de toepassing van een zonnecollector niet te worden geïsoleerd en kan deze op het bestaande afgiftesysteem worden aangesloten. Een zonneboiler kan altijd als voorverwarmer van je tapwater. Later kun je altijd nog een volgende stap zetten in de vorm van een (hybride) warmtepomp. Al is de bereiding van warm tapwater met een warmtepomp een kostbare aangelegenheid, omdat je hoge temperaturen moet maken. Daarbij schiet het rendement van de warmtepomp omlaag en het energiegebruik omhoog. Met zonnewarmte kun je gratis douchen van april tot en met september. Maar ook op winterdagen met zon kunnen we warmte van het dak halen. Zelfs wanneer het buiten vriest. Dat maakt dat de interesse voor deze techniek groeit. Maar we zijn er nog lang niet.’
Wat is er voor nodig om de belangstelling en implementatie te versnellen?
‘Met een duidelijke visie op de lange termijn is de weg lang, maar wel zonnig. We zien dat zonnewarmte binnen nichemarkten, zoals zwembaden, campings, utiliteit en de agrarische sector, floreert. De succesvolle toepassing van zonnewarmte in deze sectoren moet de weg bereiden voor een flinke opschaling van zonthermische systemen in nog veel meer markten.’
‘Er is nog een andere factor die meespeelt: de stagnatie op de markt voor pv-panelen in het afgelopen jaar. Dat is enerzijds heel vervelend, anderzijds biedt het de kans om naar andere mogelijkheden en technieken zoals zonnewarmte te kijken. Dat merken we in de praktijk. Installateurs die voorheen puur all-electric en pv aanboden, gaan op zoek naar nieuwe verduurzamingsmethoden en zien daarbij in dat zonnewarmte een mooi alternatief biedt. Dat is een positieve ontwikkeling.’
‘Want ondanks dat elektrificatie de ingeslagen weg is, hebben we alle technieken nodig. Het is niet of/of, maar en/en. Ook gecombineerde technieken, zoals PVT zijn een deel van de oplossing. Verder is het aan ons als brancheorganisatie om de kleine succesvolle bedrijven bij elkaar te brengen en ze een platform te geven. Zonnewarmte zal een boost krijgen als de partijen die actief zijn op die markt samenwerken.’
‘Een andere taak voor Holland Solar is te zorgen voor een stabielere markt. Dat betekent dat als er politiek aan subsidieknoppen wordt gedraaid die nadelige gevolgen hebben voor de zonthermische markt, wij als brancheorganisatie krachtig onze stem moeten laten horen. Wij, maar zeker ook consumenten, willen duidelijkheid en helderheid. Is die er niet, dan daalt het vertrouwen en stellen zij investeringen in verduurzaming in de vorm van zonthermische systemen uit, of nog erger: af.’
‘Ondanks dat elektrificatie de ingeslagen weg is, hebben we alle technieken nodig’
Wie moet in het boosten van zonnewarmte het voortouw nemen?
‘Dat ligt niet bij één partij. We hebben elkaar nodig. Wel nemen in dat geheel woningcorporaties een belangrijke positie in. Zij bezitten ongeveer een kwart van de woningmarkt. Zij moeten durven door te pakken door de juiste investeringskeuze te maken. Daarbij wil ik ze adviseren om te kijken naar de kosten op langere termijn voor zichzelf en het comfort voor de bewoners, en niet enkel naar de kosten van vandaag. Wanneer zij de juiste mensen met de juiste kennis om zich heen verzamelen, kan zonnewarmte echt in een stroomversnelling komen.’
‘Dat brengt mij meteen op het volgende, want de materie waarover we praten is ongelooflijk complex en onderhevig aan de snelle veranderingen op de energiemarkt. Dat maakt het voor opdrachtgevers, eindklanten, toeleveranciers, adviseurs en installateurs lastig de juiste keuzes te maken en daarin te adviseren. Kennis en kennisontwikkeling in de breedste zin van het woord zijn daarom cruciaal. Aangezien we van de gemiddelde consument niet kunnen verwachten dat ze alles weten, moeten onder andere adviseurs en installateurs juist extra goed geïnformeerd zijn.’
‘Op de HR Energy Academy trainen we installatiepartners en voorzien we hen van alle nodige input om de correcte systemen te kunnen adviseren, inpassen en installeren. Ook andere organisaties zien de noodzaak van goede trainingen en informatievoorzieningen in. Het aantal opleiders groeit daardoor, waardoor ook de kennis breder verspreid wordt.’
Welke innovaties in uw werkveld moeten we in de gaten houden?
‘Pvt – zonnepaneel met een thermische collector – als bron voor de warmtepomp zien we steeds vaker terug als ideale combinatie. Vijf jaar geleden stond deze duurzame oplossing nog in de kinderschoenen en werd onderzocht of er markt voor was. Wij zagen uiteraard meteen de potentie, maar van een enthousiaste adaptatie door het grote publiek was door onbekendheid toen nog geen sprake. Inmiddels is pvt steeds bekender en is het een volwaardige oplossing voor bestaande bouw, renovatie en nieuwbouw.’
‘In dit laatste segment, nieuwbouwwoningen, kiest men voor een all-electric warmtepomp als primaire warmtebron en daar kunnen we met pvt-warmtepompen een sterk alternatief bieden. Je creëert namelijk een stil, energie-efficiënt dak, zonder buitenunit en draaiende delen en een hoog rendement.’
‘Daarmee lossen we meteen een aantal andere knelpunten van de standaard lucht/water-warmtepomp op, waaronder de geluidsproductie. Pvt-panelen produceren immers geen geluid. En waar velen, soms letterlijk, over struikelen is de buitenunit die vaak aan de gevel of in de tuin wordt geplaatst. Met pvt als warmtebron is geen buitenunit nodig, want de thermische warmtewisselaar ligt onzichtbaar verstopt onder de zonnepanelen.’
Tekst: Laura Timmermans
Fotografie: Eric de Vries